Marjolijn schrijft Dean over de mythe van de mens als succesvolle productiemachine
Beste Dean,
Grappig, bij de eerste snelle lezing van je brief las ik in plaats van ‘nothing‘ ‘one thing’. Misschien omdat voor mij de vraag op die manier relevanter is. When was the last time you did one thing?
De afgelopen anderhalf jaar probeer ik iets te doen aan de versnippering in mijn leven. Het gebrek aan tussenruimte, focus, verdieping. Ik denk dat het veel mensen daar vreselijk aan ontbreekt in deze heftige aandachtseconomie.
Daarbij, ik weet inderdaad niet echt wat ‘niets’ betekent in de context van die vraag van Helen Cammock. Zoals jij ook al schreef is het ingewikkeld voor te stellen wat nietsdoen dan impliceert. Als ‘laten’ het tegenovergestelde van doen is, dan zou je de vraag misschien beter positief kunnen formuleren: wanneer heb je voor het laatst iets gelaten? Ik geloof dat ik hem op die manier helderder vind, maar goed, misschien is helderheid wel niet waar Helen Cammock op uit is. Bovendien ligt dat in het Engels natuurlijk ook weer anders met doen en laten.
Iets laten vind ik nog altijd lastig maar ik word er langzaam beter in. Ook een beetje noodgedwongen, het lukt me simpelweg niet om overal op te reageren en als je met twee kleine kinderen op stap bent dan moet je een groot deel van de tijd de rest van het leven wel uit je handen laten vallen, anders gebeuren er ongelukken.
Wat ik ingewikkeld vind is hoe ik dat aan de wereld moet communiceren zonder vast te blijven zitten in dat frame van een drukbezette moeder die nergens tijd voor heeft. Veel verzoeken in mijn mailbox beginnen met: je bent vast ontzettend druk, maar….enz. Jarenlang heb ik geantwoord dat ik inderdaad heel druk was maar dat ik misschien wel of niet enz. Mezelf vastzettend in het verhaal van die racende vrouw die het allemaal maar net kan bolwerken. Een verhaal dat perfect past in de mythe van de mens als succesvolle productiemachine.
Soms begint een nieuw zelfbeeld bij nieuwe taal. Steeds vaker mail ik terug dat ik niet per se druk ben maar het ook niet wil zijn en daarom helaas niet op een verzoek in kan gaan.
Zo oefen ik het laten.
Het is prettig te merken dat er steeds meer mensen zijn die naast de dwingende haast van onze maatschappij een ander leefritme verlangen. Het gevaar is misschien dat het een zoveelste lifestyle trend wordt (een hashtag krijgt) waardoor het uiteindelijk toch weer wordt opgeslokt door de kapitalistische levenshouding. Het idee dat we productief moeten zijn zit zó diep in onze cultuur verweven dat zelfs rust en slaap een product kunnen worden in dienst van het grotere geheel. Mediteren om daarna extra hard te kunnen knallen. Dat denken ontmantelen vergt nogal wat.
De schaamte die jij omschrijft op het moment dat je beseft dat je even niets hebt toe te voegen, hoort daar waarschijnlijk bij. Het zou heerlijk als we dat onszelf vaker zouden gunnen. Het niet-weten. Ik schaam me nooit als ik niet reageer maar heb me wel geschaamd voor reacties die ik achteraf oneigenlijk vond. Het is zo godsgruwelijk moeilijk om eerlijk te blijven te midden van zoveel hypes en hysterie. Soms weet ik niet eens meer wat eerlijk is, wat ik zelf eigenlijk denk. En misschien doet het er soms ook niet toe – een mens is volgens mij een stuk minder autonoom dan wij hier willen geloven – maar soms maakt het wel degelijk uit.
Je stelt veel vragen in je brief waar ik natuurlijk ook het antwoord niet op heb, behalve dan dat ik geloof dat we in deze tijd uit alle macht kleinschaligheid en traagheid moeten nastreven. Alleen door rust te nemen kunnen we aanwezig zijn op de plek waar we zijn, ons verwonderen over de wezens en krachten om ons heen. Het is een cliché maar kleine kinderen zijn daar meester in. Soms ben ik jaloers op mijn zoons, omdat ze nog niet bereikbaar zijn, geen tiencijferig nummer bezitten dat hen verbindt met dingen buiten de tijd en plaats waar ze zich bevinden. Telefoonnummers, dat vind ik dus zoiets raars. Totale sci-fi! Dat elk mens via een eigen nummer allerlei connecties kan maken buiten de eigen belevingswereld. En hoe belangrijk zo’n nummer voor je is.
Ik hou van mensen die hun eigen telefoonnummer niet kennen, oudere mensen meestal, die dat op een briefje in hun portemonnee meedragen en moeten opzoeken als iemand erom vraagt. Ik koester het romantische idee dat deze mensen meer met de werkelijkheid verbonden zijn omdat die lijn naar de rest van de wereld – naar de onrust en de anderen – niet in hun geheugen verankerd is. Ik ken veel telefoonnummers uit mijn hoofd, ik heb een aanleg voor het onthouden van getallenreeksen. Totaal nutteloos, maar die nutteloze zaken moeten we natuurlijk eigenlijk juist vieren als we een stressvrije wereld willen.
Welke nutteloze dingen kun jij goed? Ik kan ook heel goed dingen vangen. Dat is trouwens in de kern niet per se nutteloos, alleen heb ik dat talent bijna nooit nodig, behalve vroeger in de gymles, bij softbal. Schoonmaken, kan ik ook goed, vooral omdat ik altijd zie waar het vies is. Niet nutteloos maar wel heel ontspannend vind ik, swifferen, daar kom ik dus helemaal van tot rust. Heel eerlijk gezegd denk ik dat ik een erg goede huisvrouw zou zijn. Ik hou namelijk ook van de was opvouwen en stiekem zelfs van strijken.
Nu dwaal ik af. Nog een laatste gedachte: moeten we rust wel zien als verzet tegen de jachtigheid? Het stoort me dat alles altijd maar tegenover elkaar wordt geplaatst. Alsof we niet anders dan binair kunnen denken. Actie Reactie. En verzet is precies zo’n woord wat nu overal klinkt, net als ‘strijder’. Daar word ik gek van, het impliceert dat het een ten koste van het ander gaat. Dat het of/of is in plaats van en/en. Ik ren mee in een superkapitalistische, totaal overspannen cultuur maar daarnaast, ertussen, erdoorheen ben ik aanwezig in een andere tijdlaag. Lig ik met mijn kinderen in de voortuin naar pissebedden te kijken. Swiffer ik me helemaal zen. En zo leven de meeste mensen toch. In allerlei lagen en tempo’s tegelijk. Het is misschien vooral zaak die verschillende tempo’s evenveel te waarderen. Niet het een of het ander maar de precies juiste balans. Balans, dat vind ik dan weer een beetje een kleverig woord om mee te eindigen. Ik eindig met en. Dat vind ik een fantastisch woord, ook om mee te beginnen trouwens. En.
Liefs,
Marjolijn